Od nastanka diplomatske misije postavlja se pitanje njene zaštite od strane države koja je upućuje u drugu državu, kako fizičke tako i kontraobaveštajne. Ovo ne čudi, jer država u kojoj se nalazi diplomatsko predstavištvo uvek nastoji da obaveštajno „napadne“ njene predstavnike, kako bi došla do političkih, ekonomskih, vojnih i bezbednosnih podataka i saznanja koja joj mogu pomoći kako u bilateralnim odnosima, tako i u pozicioniranju u regionu i globalno.
U ovakvom odnosu snaga važne su politička, ekonomska, vojna i svaka druga moć, kako države koja ima diplomatsko predstavništvo, tako i države u kojoj se nalazi, ali i da li one imaju iste ili približno iste političke interese i ciljeve ili ne, odnosno da li su na istim ili suprotnim stranama u međunarodnim političkim odnosima.
Diplomatsko predstavništvo moćne države u relativno slaboj državi
Sigurno je da se diplomatsko predstavnišvo jedne od vodećih svetskih sila nalazi u lagodnijoj poziciji u manje razvijenoj državi, nego recimo u državi sa približno istom ili sličnom pozicijom u svetu. Slabije razvijena država kao domaćin ima znatno manje resursa da obaveštajno napadne diplomatsko predstavništvo države koja je moćna na svetskom nivou. Ogrančavajući faktori su slabija infrastruktura službi bezbednosti, od tehničke opremljenosti do kadrovskog potencijala u pogledu brojnosti i kvaliteta, a sa druge strane izrazita tehnološka moć diplomatske misije moćne države.
U takvim situacijama država domaćin ima nekoliko obaveza i mogućnosti. Osnovno je znanje o tome šta radi diplomatska misija svetski moćne države na njenoj teritoriji, odnosno treba nastojati da se „pokriju“ sve mete napada njihovog diplomatskog predstavništva i pokušati da se ublaži šteta od njihovog agresivnog nastupa. U isto vreme treba nastojati da se „napadne“ druga strana na onim nivoima do kojih je moguće dosegnuti, uz stalnu obazrivost da se ne sme biti otkriven jer u suprotnom može da dođe do ozbiljnog političkog protesta i udara moćne države.
Poznati su i slučajevi da određene aktivnosti obaveštajnog nastupa ne preduzimaju službenici diplomatskog predstavništva moćne države, već da takve korake u njihovo ime preuzimaju diplomatski predstavnici relativno slabije rangirane države, koja je članica međunarodnih političkih i vojnih saveza u kojima dominantnu ulogu ima država koja joj daje naloge.
Nije retka pojava da država domaćin sarađuje sa diplomatskim predstavništvima drugih moćnih država u svojoj zemlji. Gotovo po pravilu reč je o državama koje su na suprotnim političkim, blokovskim i ekonomskim pozicijama od države od čijeg ofanzivnog nastupa nastoje da se zaštite. Kroz „prijateljsku razmenu podataka“ država domaćin je u prilici da, do određenog nivoa, dođe do podataka o tome koje i kakve podatke o njoj prikuplja moćna diplomatska misija.
Diplomatsko predstavništvo relativno razvijene države u približno sličnoj državi
U situaciji kada su država diplomatskog predstavništva i država koja je domaćin na sličnom političkom i ekonomskom niovu i ako se radi o državama iz istog regiona tu je situacija drugačija. Obaveštajna i kontraobaveštajan igra i pravila su ista, samo što se u ovakvoj situaciji igra slobodnije, ali ne bi trebalo otvorenije. Jedna drugu lakše napadaju, odnosno spremne su da „startuju“ bilo koju metu. Recimo, država domaćin se ne libi da zavrbuje ambasadora, konzula, visoko rangiranog sekretara ambasade, dok s druge strane i predstavnici diplomatske misije imaju visoke obaveštajne mete poput članova vlade, privrednih menadžera, naučnih radnika.
Međutim, u slučaju da je država koja je domaćin članica pojedinih vojnih i političkih međunarodnih organizacija, onda određenu obaveštajnu akivnost za nju mogu da odrađuju diplomatska predstavništva članica organizacija na njenoj teriotriji. U takvim trenucima država domaćin, imajući u vidu da ima neku vrstu međunarodne zaštite, nastupa otvorenije i donekle obaveštajno brutalnije prema diplomatskim predstavnicima države iz regiona.
Otvoreno „startovanje“ većeg broja službenika, praćenje vodećih diplomata gotovo na svakom koraku bez preteranog straha da će pratnja biti otkrivena, davanje do znanja da su pod punim elektronskim nadzorom – recimo objavljivanjem određenih detalja u medijima o aktivnostima diplomata za koje se sa sigurnošću zna da su mogli da se saznaju samo primenom određene telekomunikacione kontrole i slično.
Ima slučajeva kada se, na primer, isceniraju različiti događaji poput saobraćajnih nezgoda i nameštanja kriminalnih situacija članovima porodica koji su eventualno skloni porocima. U takvim trenucima se uključuje i policija i drugi državni organi da bi se vršio dodatni pritisak na dilomatske predstavnike. U svim ovim situacijama cilj je da se određeno lice vrbuje za saradnju protiv interesa svoje države, a veoma često i da se pokaže i odmeri politička snaga i moć, da se suprotna strana iritira ili da joj se da do znanja da ne može da računa na bolju pozicioniranost u regionu.
Šta može država čija je diplomatska misija grubo obaveštajno napadnuta?
U prvom trenutku treba da proceni kolika je obaveštajna šteta naneta, odnosno da se kontraobaveštajnim merama na teritoriji druge države ustanovi da li je neko i ko iz diplomatske misije radi po zadacima i instrukcijama druge države. Kada se to ustanovi, potrebno je da bez „dizanja velike prašine“ povuče svog diplomatu kući, uz iznalaženje opštih razloga za premeštaj ili da se upusti u određenu obaveštajnu igru, tačnije da pokuša da preko službenika za kojeg je saznala da radi za interese druge države plasira dezinformacije. Može i da uputi protesnu notu državi domaćinu, ali to se ređe događa, osim u situaciji grubog nasrtaja domaće službe bezbednosti na visoke diplomatske predstavnike. U takvim trenucima država koja upućuje protesnu notu ili povlači diplomate ili otovreno ulazi u sukob koji može da ima dugosežne posledice po obe strane. Paralelno, nastoji se da se otkriju prislušni uređaji i operma u prostorijama diplomatskog predstavništvima, kao i u stanovima gde žive i vozilima koja koriste.
Diplomatija, obaveštajni rad i kontraobaveštajna zaštita su ozbiljan zanat u svakoj ozbiljnoj državi, gde se ništa ne prepušta slučaju. Onaj ko ne vodi računa veoma lako upada u zamku suprotne strane sa ozbiljnim štetama u političkom, ekonomskom, vojnom i svakom drugom pogledu. Zato bi trebalo da službenici u diplomatskim predstavništvima pre svega svesni pripadnosti svojoj naciji i državi, treba da budu obučeni i školovani da svaki nasrtaj stranih službi prepoznaju i adekvatno na njega odgovore. Pre svega da ga prijave, a zatim po nalogu i instrukcijama da nastave ili prekinu kontakte. U ovom poslu neophodni su ljudi od zanata i trebalo bi da se ulazi po principima profesionalnosti, stručnosti, obučenosti, godina provedenih u neposrednom radu, inicijativnosti, a ne po partijskoj ili rodbinskoj pripadnosti.
